NDR

Hoofdmenu
Archief:

Home

Nieuws

Organisatie

Bibliotheek

Fototheek

Discotheek

Videotheek

Museum

Geschiedenis >

Geschiedenis: kortebanen

(Voor de verschillende dorpen: Click hier)

De kortebanen zijn de bakermat van de drafsport in Nederland.
Eeuwen geleden is het allemaal begonnen met onderlinge wedstrijden en weddenschappen tussen boeren en andere paardenbezitters. Het paard was in die jaren het enige transportmiddel en er waren natuurlijk altijd eigenaren, die dachten dat hun paard het beste en snelste was. In dat opzicht is er nog weinig veranderd. "Wedden dat mijn paard wint?" werd al eeuwen geleden geroepen. Zo is het begonnen. Paard tegen paard, meestal gereden "vanaf de deken", dus wat we nu deftig "monté" noemen, maar dan zonder zadel en rechtuit over een afstand van 80 roeden (ca. 325 meter). Met meer deelnemers werd het een afvalrace, met "omlopen", zoals ook nu nog gebeurt. Ook de rode en witte vlag dateren nog uit de oertijd.
Onder Diverse (rechts) vindt u een pagina over de "Oorsprong van de harddraverij" met beschrijvingen over hoe het er vroeger aan toe ging.
In talrijke dorpen in heel Nederland werden dergelijke wedstrijden georganiseerd, vaak door kroegbazen, die het natuurlijk vooral moesten hebben van de drank-omzet. Later werden het jaarlijkse festijnen, georganiseerd door de plaatselijke kortebaan-vereniging. Een dertigtal van deze verenigingen bestaat nu nog, voornamelijk in Noord- en Zuid-Holland.


Korte geschiedenis van de Kortebaan in beeld

Boven: Advertentie voor een kortebaan in 1754.

Boven: Oude prent van een kortebaanwedstrijd.

Boven: Een kortebaandraverij in vroeger tijden. Er werd gekoerst met
'boerenpaarden'. Ze werden gereden "vanaf de deken", dus zonder zadel.
"Onder den man", zoals dat toen heette. De rijders droegen een pet, een
fluwelen vest, een korte broek, lange kousen en lage schoenen met gespen.
Dat waren de voorschriften. Deze prent werd in de 19e eeuw vaak gebruikt
ter illustratie van het wedstrijd-programmablad.

Boven: De kortebaandraverijen waren in vroeger tijden vaak
de hoogtepunten van het jaar en hebben veel kunstenaars geïnspireerd.
Logisch, want het fototoestel bestond nog niet.
Ids Wiersma (1878-1956) maakte deze tekening
van een wedstrijd in Friesland.

Boven: Advertentie voor een Kortebaandraverij te Utrecht,
op de Maliebaan in 1882. De term "van zessen klaar" wil zeggen:
Paarden met 4 goede benen en 2 goede ogen,
"klaar" betekent "vrij van ziekte of ongemak".
De PREMIE is voor de verliezer van de finale.

Boven: Kortebaandraverij te Utrecht op de Maliebaan in 1883.
Aquarel geschilderd door de Utrechtse kunstschilder
Willem de Famars Testas in 1883. Hier werd gekoerst met 'boerenpaarden',
geen harddravers. En nog altijd "onder den man".

Boven: De beroemde Groningse paardenschilder Otto Eerelman maakte
dit schilderij van een 'Harddraverij met sjezen op de Korreweg',
aan de noordkant van de stad Groningen, ca. 1880.

Boven: Krantenfoto van de kortebaan op de Stationsstraat te Zaandam in 1911.
Eenr rit tussen een aangespannen draver en een draver onder de man.
In die jaren mocht men kiezen. De sjezen waren al vervangen door sulky's.

In een krant uit 1932 lazen we:
Toen de sulky (aan het einde van de 19e eeuw) ook op de 300 Meter-baan haar intrede deed, kreeg men de z.g. gemengde draverijen, waarbij de pikeur zijn paard óf van het dek of zadel - óf aangespannen mocht rijden. Mettertijd beviel alleen aangespannen beter en werd dit - omdat weinig rijders aan het "onder den man" de voorkeur gaven, en dit laatste ook andere eischen stelt - geleidelijk regel.
Bijzondere moeilijkheden deden zich voor de baanbesturen voor, toen men begon buitenlandsche paarden, meest Russen, in te voeren. Zoo verstrekkend werd dit, dat de deelname soms te klein werd, o.m. wel als gevolg van de "Sador-vrees" onder de eigenaren, die niet uitkwamen als de zwarte Sador ingeschreven stond.
Op deze wijze ontstonden de courses voor Nederlandsche paarden, waardoor de Jonge Tabor II, zoon van de Russische Orloff-schimmel Tabor II van Jhr. van Swinderen, in tien jaar tijds ongeveer fl. 13.000 kon winnen. Deze Jonge Tabor II (eig. A. de Ridder uit Ypolder) is de overgrootvader van (de huidige crack) Present H.
Na Sador verschenen de bekende Huntress en Robert See Slide op onze banen. Eigenaar van beide dravers was de heer Joh. de Mol, wiens kleuren met veel succes werden verdedigd door Bas Schippers, vermoedelijk de eenigste pikeur, die actief alle 50 jaren van het bestaan van de Harddraverij- en Renvereeniging heeft meegemaakt. Arie v. d. Akker oogstte veel succes met de mooie Egbertine en Angelina, terwijl Cees Bier achter David A, en de heer H.K. Glas achter Sador II vele malen winnaars waren. Nadien kwam pas de handicap in gebruik en daardoor werd ook de deelname weer talrijker.

Boven: Krantenfoto van Jonge Tabor II met toelichting.
Jonge Tabor II won als 3-jarige de Sweepstakes in 1888.
Hij was daarna een crack op de kortebaan en won o.a. in
Medemblik in 1894, 1896 en 1897.
(prijs = 1e en premie = 2e; hij liep dus 89 keer in de Finale)

import

Boven: Dit is de mooie Egbertine geb. 1885 (USA) met Arie v.d. Akker.
Zij worden in de bovenstaande tekst genoemd.

import

Boven: Huntress, geb 1890, br.m. v. Rooker u. onb. draver v. Bob Hunter.
Uit de tekst bij deze krantenfoto blijkt dat ze in de beginjaren
van de 20-ste eeuw de beste kortebaner was.

Boven: Beeld van een kortebaanwedstrijd in Beverwijk in 1927.
Het lijken kermiskoersen, maar de kortebaandraverijen zijn en
waren bloedserieuze wedstrijden voor professionals, die er gebrand
op zijn om te winnen. Een professionele sport met geregistreerde
harddravers, onder verantwoordelijkheid van de overkoepelende
toezichthouder Stichting Ned. Draf- en Rensport (NDR).
In de totoloze jaren (1911-1949) was dit de kurk waarop de hele
drafsport dreef. Met natuurlijk de bookmakers voor het spel.

Boven: Door heel Nederland waren er kortebanen, van kleine dorpen tot
in de grote stad. Hier zien we de fameuze ruin Allouez (rechts met
Jan de Vlieger) in actie tijdens de Kortebaan van Amsterdam
op de Stadhouderskade d.d. 5 juli 1947.
(foto: www.nationaalarchief.nl)


Boven: Tegenwoordig zijn de kortebaanwedstrijden minstens even populair
als vroeger. Dit is een beeld van de Heemskerkse kortebaan in 2017,
met tegen de 10.000 bezoekers! Twee dikke hagen van mensen, 300
meter lang! Ze hebben allemaal veel plezier en ook een gokje gewaagd.
En onze sport is genderneutraal: hengsten tegen merries
en mannelijke en vrouwelijke pikeurs tegen elkaar.
Hier bestrijden twee dames elkaar op de sulky.
Douchen doen ze na afloop netjes thuis,
nadat de paarden op stal zijn verzorgd.



De oudste
Santpoort heeft de oudste vereniging en er wordt al sinds 1752 officieel gekortebaand. In de afgelopen 270 jaar is daar slechts 7 keer niet gekortebaand.
Medemblik heeft de op één na oudste KB-vereniging. Hieronder staat een prent uit hun oprichtingsjaar 1842. De kortebaan van Medemblik vindt na ruim 180 jaar nog steeds jaarlijks in precies dezelfde straat plaats, met uitzicht op het oude stadhuis.

Woestduin

Boven en onder: Kortebaan te Medemblik in 1842.

Woestduin





Kortebanen op de erfgoedlijst

Het Nederlandse Kenniscentrum voor Immaterieel Erfgoed (KIEN) houdt een erfgoedlijst bij waarop nationale tradities en evenementen staan, die kenmerkend zijn voor de NL-samenleving, aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen en ook beschermd dienen te worden. In 2018 zijn Stompwijk, Voorschoten en Medemblik op de lijst bijgeschreven. In december 2020 zijn daar nog 10 dorpen aan toegevoegd: Assendelft, Heemskerk, Hillegom, Hoofddorp, IJmuiden, Lisse, Nootdorp, Santpoort, Venhuizen en Warmond.


aantal jaarlijkse kortebanen per provincie

provincie 1895 1915 1935 1945 1965 1995 2013
Noord-Holland
28
??
??
??
8
16
16
Zuid-Holland
15
??
??
??
6
8
8
Friesland
90
??
??
??
1
1
1
Groningen
58
??
??
??
--
--
--
Drenthe
4
??
??
??
1
--
1
Gelderland
(3)
--
??
??
--
--
1
Noord-Brabant
4
--
--
--
--
--
1
Utrecht
4
--
--
--
--
--
--
Overijssel
4
--
--
--
--
--
--
Limburg
--
--
--
--
--
--
--
Zeeland
--
--
--
--
--
--
--
Totaal
207
72
50
20
16
25
28

Gelderland had in 1895 nog geen wedstrijden, maar een jaar later 3.
In 1915 waren er 72 kortebanen (volgens Minkema).
Naar de vraagtekens gaan we op zoek.
In de jaren 70 beperkte de NDR het aantal kortebanen op 16.
Er stonden toen gegadigde plaatsen, zoals Beverwijk, op de wachtlijst.

Hieronder een overzicht van de kortebanen in 1976 en 1977.
Dordrecht nam in 1977 de plaats in van Gorredijk.
Voor de kolommen "starts" lees : "starters"

Uitslagen

In onderstaande tabel staan de dorpen en steden, die worden genoemd
in het jubileumboekje uit 2006 t.g.v. het 75-jarig bestaan van de
Kortebaanbond. We hebben nog niet alle jaartallen kunnen achterhalen
en er zullen ook nog wel enkele plaatsen ontbreken.
Hier werd sinds 1930 (volgens ons en volgens de website
www.kortebaandraverijen.nl) nog gekortebaand:

plaats van tot van tot bijzonderheden
Abcoude 1934 ??   2006  
Alkmaar 19??       kortebaan op de drafbaan
Amsterdam-Nrd ?? heden      
Anna Paulowna 193?        
Appingedam 194?        (bestond in 1930 al 300 jaar)
Assendelft 1988 heden      
Bakkum 1930 1937      
Bemmel 2007 heden       
Bennebroek 19?? 1948 2003 heden  
Bergen (N.H.) 193?       ook langebaan 1899-1910
Beverwijk 1894 heden      
Binnenwijzend 193?        
Blokker 193?        
Breezand ?? ??      
Bussum 193?       ook langebaan tot 1912
Castricum 1930  1938 1943    
De Lier 1991 heden      
Den Ilp ?? 2005      
Duindigt 2006     2018 2006: t.g.v. 75 jaar KB-bond
Edam ?? ??      
Eerum 193? ??      
Egmond a/d Hoef ?? heden      
Enkhuizen 1906 heden      
Gorredijk 1912 1988      
Gouda 193?        
Hardegarijp 193?        
Harlingen 19??        
Hattemerbroek 2009 heden      
Heemskerk 1925 heden      
Helmond 2009 heden      
Hillegom 1905 heden      
Hilversum 1938        
Hoogkarspel ?? 2007      
Hoorn 1977 2004      
Koedijk 193?        
Krommenie 193?        
Leiden 193?        
Lelystad 1980 1992      
Lisse 1872 heden      
Medemblik 1842 heden      
Meppel 1986 ??      
Monnickendam ?? ??      
Naaldwijk 194?        
Noordhoorn 194?        
Noordwijk 19?? 1972 1992 heden  
Nootdorp 200? heden     al in 1792 kortebaan
Overijssel 19?? 19?? 19?? ??  
Pijnacker 194?        
Purmerend 1875 heden     vanaf 1820 ook al
Roden 1939 ??? 1974 heden  
Rijswijk ?? 1948?      
Rotterdam 1979 geen 2012    
Santpoort 1752 heden     (7 keer niet) in 2009 250-ste keer
Sassenheim ?? heden      
Schagen 1883 heden      
Schagerbrug 193?        
Scheveningen 1980 1985 1993 1950  
Schiermonnikoog 2016   2018    
Schipluiden 194?        
St Maartensbrug 193?        
Stompetoren 194?        
Stompwijk 1909 heden      
Uitgeest 1957 1958 1994 1998  
Usquert 194?        
Utrecht ?? heden      
Venhuizen 1869 1872 1961  heden   
Voorschoten 1924 heden      
Vroomshoop 200?        
Warmond 1870 1964 1989 heden  
Wateringen 193?        
Weert ?? 1948?      
Westwoud (NH) 1881 1906      
Wieringerwaard 193?        
Winsum (Gr.) 1805 1930       
Wolvega 2009 heden      
Wormerveer 193?        
Wognum 1986 heden     1965-1985 wildebaan
IJmuiden ?? heden      
Zaandam 1900 1952 1987    
't Zand 1903 heden      
Zandvoort 1974 heden     ook langebaan tot 1852
Zutphen 193?        
Zwanenburg ?? 2006   heden  


Voor wie meer wil lezen over de geschiedenis van de kortebaan:
(click op het onderstreepte)

Algemeen over de kortebaan:
- Oorsprong van de drafsport I
- Oorsprong van de drafsport II
- Ingezonden brief uit 1896: over reglementen uit die tijd.
- Kortebaan in Den Haag in 1898: "literair" verslag van een KB-wedstijd
- Kortebaan Bond bestaat 90 jaar in het jaar 2022
Dorpen met kortebaan:
- Kortebaan van Assendelft: bijna alle winnaars
- Kortebaan van Beverwijk: ca. 90 uitslagen
- Kortebaan van Castricum: de KB-geschiedenis van dit dorp
- Kortebaan van Heemskerk: 80 winnaars
- Kortebaan van Stompwijk: 105 winnaars
- Kortebaan van Schagen: 125 winnaars
- Kortebaan van Lisse: meer dan 110 winnaars
- Kortebaan van Medemblik: 175 winnaars!!
- Kortebaan van Santpoort, de KB-geschiedenis van dit paardengekke dorp
- Kortebaan van Venhuizen: meer dan 50 winnaars
- Kortebaan van Winsum (Gr.): De historie en het einde
- Kortebaan van 't Zand: Artikel en 100 winnaars

Boeken
Regelmatig worden er boeken uitgegeven als er een Kortebaan-vereniging een jubileum viert. Een overzicht van deze boeken staat in de tabel vakliteratuur onder Bibliotheek/Boeken. Click hier



www.kortebaandraverijen.nl

'de vergeten kortebanen '

De gebroeders Hilgersom van de website kortebaandraverijen.nl doen sinds 2016 tijdens de winterperiode in het NDR-Archief onderzoek naar kampioenen uit vroegere tijden en naar vroegere kortebanen. In het voorjaar van 2017 zijn er 10 "vergeten kortebanen" gepubliceerd, in de eerste helft van 2018 nog eens 8 en later nog 7. Click hier voor het overzicht.
Hieronder staan directe links naar de pagina's van de verschillende dorpen op die website.
01. Click hier voor Hoorn
02. Click hier voor Zandvoort
03. Click hier voor Rotterdam
04. Click hier voor Meppel
05. Click hier voor Amsterdam
06. Click hier voor Gorredijk
07. Click hier voor Naaldwijk
08. Click hier voor Wateringen
09. Click hier voor Lelystad
10. Click hier voor Zaandam en de Zaanstreek (staat op deze website, met link)
11. Click hier voor Leiden
12. Click hier voor Breezand
13. Click hier voor Harlingen
14. Click hier voor Overijssel (Blokzijl, Enschede, Holten, Kampen, Oldemarkt, Vollenhove en Vroomshoop)
15. Click hier voor Hoogkarspel
16. Click hier voor Noordwijk
17. Click hier voor Scheveningen
18. Click hier voor Uitgeest
19. Click hier voor de provincie Utrecht (Abcoude, Baarn, Soest, stad Utrecht)
20. Click hier voor Den Ilp
21. Click hier voor de KB op de drafbanen van Hilversum, Wolvega, Duindigt en Nootdorp
22. Click hier voor Waalwijk en Helmond
23. Click hier voor Heerhugowaard
24. Click hier voor Duindigt
25. Click hier voor Bakkum-Castricum (staat op deze website)


'terug in de tijd' '

Tijdens de lock-down van de kortebaan door de corona-crisis van 2020 hebben de gebroeders Hilgersom gedurende het kortebaanseizoen dagelijks een terugblik op een vroegere kortebaanwedstrijd gegeven. Dat ging vanaf de jaren 30 tot heden. Niet minder dan 175 keer!! Talloze bekende paarden- en rijdersnamen komen voorbij. Een aanrader. Click HIER

Winnaars
Voor complete lijsten met alle winnaars van de verschillende kortebanen vanaf 1932: kijk op www.kortebaandraverijen.nl.


Voor de
Hall of Fame der Kortebaners
Click hier


  terug naar boven

© Copyright Archief NDR

Submenu
Geschiedenis:

Ned. drafsport

Ned. rensport

Klassiekers

Kampioensch.

Dravers

Records

Langebanen

< Kortebanen

Kortebaners

Rennen

Volbloeds

Mensen

Diverse