Kortebaan in Bakkum en Castricum

In het Jaarboek uit 2019 van de Historische Vereniging 'Oud-Castricum' stond een uitgebreid artikel over de 'Drafsport in Castricum'. Met toestemming hebben we dit overgenomen.

Drafsport in Castricum

door Hans Huiberts (inwoner van Castricum, geboren te Bakkum)

Het overlijden van de in Bakkum geboren en opgegroeide Jacques Geluk, begin 2018 op 72-jarige leeftijd, is de aanleiding voor dit verhaal. Jacques was een BN‘er in drafsportland en ik maakte iemand van Oud-Castricum opmerkzaam op zijn overlijden. Vervolgens vroeg Oud-Castricum mij om een stukje over Jacques te schrijven. Wel leuk natuurlijk, maar daar zouden we andere Castricummers en vooral zijn familieleden mee tekort doen. Daarom gaat dit verhaal over de drafsport in ons dorp en over enkele dorpsgenoten, die deelnemer waren in deze tak van sport. Maar we beginnen met een lesje drafsport voor dummy’s.

Oorsprong
In vroegere eeuwen deed men weinig aan sport. Mensen moesten hard werken om te overleven. Natuurlijk werden er wel spelletjes gespeeld en was er soms ook volksvermaak. Dat kun je zien op oude schilderijen. Men leefde toe naar de jaarlijkse kermis die vaak werd gecombineerd met spelletjes voor volwassenen, zoals het ‘kat-knuppelen’. Mannen gooiden met knuppels naar een hangend houten vat, waarin een kat opgesloten zat. Winnaar werd de laatste werper voordat de kat uit het stukgegooide vat sprong. Ik heb dat in mijn kinderjaren, eind jaren 1950, nog zien gebeuren bij het café van de familie Castricum aan de Heerenweg in Bakkum. Gelukkig met een namaakkat. Ander vermaak waren de wedstrijden met paarden, in veel dorpen door kasteleins georganiseerd omdat de toeschouwers graag een drankje dronken bij het kijken naar de wedstrijd en vervolgens ook na afloop de winst omzetten in drank. Denk hierbij aan ringsteken en kortebaanwedstrijden met paarden.

Kortebaan
De drafsport kent twee disciplines: de kortebaan, een afvalrace tussen telkens twee dravers over 300 meter rechte weg, en de langebaan, wedstrijden met acht tot zestien paarden over circa 2000 meter op een lange ronde baan. De kortebaan is verreweg de oudste. Het begon er in de Middeleeuwen mee dat een boer zijn buurman uitdaagde en met hem wedde dat hij met zijn snelle paard het eerste bij de kerk was. Later werden onderlinge wedstrijden georganiseerd door kasteleins en herbergiers. Plaatselijke bestuurders en soms zelfs het kerk- en armenbestuur zagen in die wedstrijden een mogelijkheid om extra volk naar het dorp te trekken en daarmee wat geld te verdienen. Honderden dorpen hadden hun jaarlijkse kortebaandraverij, gecombineerd met een jaarmarkt, feest of kermis. Vaak werd een zilveren zweep of servies uitgeloofd voor de winnaar. Oude bronnen vermelden dat er al in 1554 tijdens de beroemde jaarmarkt in Valkenburg (ZH) om een zilveren zweep werd gestreden. Het Koninklijk Huis loofde soms een gouden zweep uit en bekend is dat stadhouder Willem de Vijfde al in 1777 zo’n dure zweep ter beschikking stelde in Leeuwarden. De koninklijke familie is lange tijd verbonden geweest met deze sport, niet in het minst door Prins Bernhard, die in de tweede helft van de vorige eeuw jaarlijks de Gouden Zweep uitreikte op één van onze drafbanen. De traditie van de kortebanen is altijd in stand gebleven. De kortebaanvereniging van Santpoort bestaat sinds 1752, dus al meer dan 265 jaar, en is daarmee één van de oudste verenigingen van ons land!

Boven: Een kortebaandraverij in vroeger tijden. Er werd gekoerst met
'boerenpaarden' en ze werden gereden "vanaf de deken", dus zonder zadel.
"Onder den man", zoals dat toen heette. De rijders droegen een pet, een
fluwelen vest, een korte broek, lange kousen en lage schoenen met gespen.
Dat waren de voorschriften, zoals hier bij de Kortebaandraverij in Utrecht
op de Maliebaan in 1883. Deze aquarel is geschilderd door de Utrechtse
kunstschilder Willem de Famars Testas in 1883.

Langebaan
In de eerste helft van de negentiende eeuw waaide vanuit Engeland de rensport over naar ons land. De adel ging wedstrijden met door jockey’s gereden Engelse volbloeds organiseren op een lange ronde renbaan, zodat met meer paarden tegelijk over langere afstanden kon worden geracet. Oogmerk van het koersen met geïmporteerde paarden was mede de verbetering van de inlandse paardenrassen, inclusief de leger- en politiepaarden. Vanaf 1844 werden in Nederland op de zogenaamde langebaan ook koersen met voor sulky’s gespannen harddravers georganiseerd. In de duinen bij Zandvoort was daartoe een ronde baan uitgezet voor galoprennen en draverijen. Er kwamen steeds meer renbanen en de sport werd ongekend populair. Er konden weddenschappen worden afgesloten bij bookmakers en later bij de officiële toto, hetgeen nodig was voor de exploitatie van de renbanen. In 1887 werd voor het eerst de toto (een afkorting van ‘totalisator’) op de Nederlandse banen geïntroduceerd. De inhouding was toen 12,5 procent en dat geld werd voornamelijk gebruikt voor prijzengeld. Een vijfde deel ervan ging naar het Fonds ter bevordering van de Paardenfokkerij. De sport en de fokkerij maakten in die jaren een fantastische ontwikkeling door en er werden steeds meer draf- en renbanen geopend en uitstekende harddravers geïmporteerd.

Boven: Harddraverij op de prachtige renbaan 'Woestduin' bij Bloemendaal.
Hier werd van 1901 t/m 1910 gekoerst, totdat het totalisatorverbod
de exploitatie verder onmogelijk maakte.

Totalisator-verbod
Langzamerhand tekenden zich echter donkere wolken af voor de sport. Het koersen op zondag en het wedden op paarden werden door confessionele partijen in een kwaad daglicht geplaatst. In bepaalde gemeentes werden de koersen op zon- en feestdagen verboden, zoals in Bloemendaal, waar de prachtige, pas 10 jaar oude renbaan Woestduin binnen een jaar na het verbod moest worden gesloten omdat deze niet meer was te exploiteren. In 1909 wisten de confessionele partijen in de Tweede Kamer met 36 tegen 34 stemmen een algemeen totototalisator-verbod te bewerkstelligen via de ’Zedelijkheidswet’, om zo een einde te maken aan “de zedeloosheid van het wedden op paarden op zondagen". Halverwege 1911 werden op Duindigt de laatste weddenschappen afgesloten. Daarmee werd in één klap bijna de hele Nederlandse draf- en rensport vernietigd. Het aantal meetings daalde van 83 in 1910 naar 4 in 1913 en 1914. Renbanen werden gesloten, fokkers en eigenaren stopten ermee, professionals zochten hun heil in het buitenland en veel goede paarden verdwenen over de grens. Alleen de illegale bookmakerij hield stand op de plaatsen waar af en toe nog een meeting werd gehouden. Dankzij de kortebaanwedstrijden in verschillende dorpen, onder andere in Bakkum en Castricum, bleef er nog iets van de sport over.

Bloeiperiode
Kort na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog hief de Duitse bezetter het totalisatorverbod op en werden er meer koersmeetings op de langebaan georganiseerd. Vanwege het oorlogsgeweld lagen de koersen vanaf september 1944 geheel stil. Op 16 juni 1945 werd er voor het eerst weer gekoerst, met totalisator, want die is na de capitulatie van de Duitsers blijvend toegestaan. Na de oorlog kwam de sport en fokkerij weer goed op gang om in de jaren 70 en 80 een hoogtepunt te bereiken met bekende paardennamen als Quicksilver S, Hairos II, Henri en Jojo Buitenzorg, Speedy Volita, Kees Verkerk, Yellowa en Action Skoatter. Daarna kreeg de toto veel concurrentie van andere wedmogelijkheden zoals de voetbaltoto en de casino’s. Vervolgens gaan de sport, fokkerij en toto zich internationaliseren. In eigen land wordt de langebaansport tegenwoordig vooral beoefend op de vier drafbanen in Wolvega, Duindigt (bij Wassenaar), Groningen en Alkmaar. Daarnaast zijn er grasbaanraces op verschillende plaatsen in de noordoostelijke provincies. 'Gekortebaand' wordt er vooral in het westen, in Noord- en Zuid-Holland. Jaarlijks worden er wedstrijden georganiseerd in ongeveer 25 dorpen en steden, waaronder Heemskerk en Beverwijk.

Boven: Voor een bomvolle tribune van Duindigt wint Quicksilver S
met Jan Wagenaar jr. met flinke voorsprong als 17-jarige
veteraan het Kampioenschap van Nederland 1966.

Boven: De Friese/Nederlandse crack Action Skoatter liep in 1988 zelfs
in Stockholm, in de belangrijkste koers van Zweden.
Hier gaat zij aan de leiding.

Drafsport in Castricum
In Castricum werd al langer "gekortebaand'. We hebben een advertentie uit 1909 gevonden, waarin reclame wordt gemaakt voor een harddraverij voor werkpaarden uit het dorp. Op 6 augustus 1930 voor het eerst een officiële kortebaan met echte harddravers georganiseerd in de feestweek ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de Vereniging voor Vreemdelingen Verkeer ’Castricum Vooruit’. De commissie die hiervoor had gezorgd, werd omgezet in de ‘Harddraverij Vereeniging Castricum’. Ook in de jaren 1931 tot en met 1936 en in 1942 organiseerde de vereniging officiële wedstrijden in de maand augustus. In Bakkum deed dezelfde vereniging dat in de maand oktober van de jaren 1931 tot en met 1938. De draverijen werden georganiseerd tijdens de kermis in beide dorpen. In een bewaard gebleven programmablaadje uit 1931, hieronder afgedrukt, vinden we leuke informatie. Aan de adverteerders te zien lijkt de draverij gehouden op de Dorpsstraat, maar vanwege de daar lopende trambaan en het bochtige verloop kon dat niet. In een koersverslag uit 1934 wordt melding gemaakt van een Castricumse grasbaan op een weiland aan de Breedeweg, met een baanlengte van 325 meter. In Bakkum gebeurde dat op een 'verharde weg op het Provinciaal landgoed', de Zeeweg. In het programma van 1931 worden ook bestuursleden en keurmeesters genoemd. We herkennen de namen van twee grote drafsportliefhebbers, de Bakkummers J.W. (Jo) Borst en N. (Klaas) Groot, beiden genoemd als bestuurslid, keurmeester en baancommissaris. Jo Borst was ook deelnemend eigenaar, met drie eigen paarden. Over belangenverstrengeling gesproken! De Castricummer G. (Gerrit) Vergouw had twee paarden lopen. De wedstrijd in 1931 werd gewonnen door de merrie Qualiteit met Jan Vergay (Purmerend) op de sulky en Uniform van Jo Borst werd tweede. De andere ’Castricumse’ paarden vielen niet in de prijzen. Er was veel publiek, mede door de goede treinverbinding van Castricum met de rest van Nederland. De eerste wedstrijd in Bakkum werd gewonnen door de ’Bakkumse’ merrie Uniform, met als tweede geplaatste de hengst Rentner van Dorus Schermer, ook uit Bakkum.

Boven: Dit is een advertentie in het 'Nieuwsblad voor Noord-Holland'
van 6 oktober 1909. Er werd op 11 oktober een kortebaanwedstrijd
georganiseerd voor paarden uit Bakkum en Castricum en dat
hoefden toen geen echte harddravers te zijn.

Boven: Programma uit 1931

Boven: Achterkant van het programma uit 1931.
Aan de adverteerders te zien is de draverij gehouden
op een weiland nabij de Dorpsstraat.

Boven: Rittenverloop en uitslag van de kortebaan
te Castricum van 6 augustus 1931

Alle officiële kortebaanwedstrijden in Bakkum en Castricum
De gebroeders Hilgersom van www.kortebaandraverijen.nl hebben onderzoek gedaan naar alle kortebaanwedstrijden, die er in Nederland zijn gehouden sinds 1930. Voor Castricum en het naastgelegen Bakkum vonden zij de volgende data en uitslagen.

1930 6 augustus Castricum (1e Pieternel met J. van Leeuwen sr., eig. W. Vessies uit Beverwijk)
1931 6 augustus Castricum (1e Qualiteit met J. Vergay, 2e Uniform met J. van Leeuwen sr., eig. Jo Borst uit Bakkum)
1931 29 oktober Bakkum (1e Uniform met J. van Leeuwen sr., eig. Jo Borst, 2e Rentner eig. Th. (Dorus) Schermer, 4e Kapitein de Bruane eig. Gerrit Vergouw)
1932 16 augustus Castricum (1e Northernman B met Klaas Bakker)
1932 21 oktober Bakkum (1e Lady Bond met J. van Leeuwen jr., 2e Uniform eig. Jo Borst uit Bakkum)
1933 15 augustus Castricum (1e Petition met D. Beets)
1933 18 oktober Bakkum (1e Reva D met J. Prinse)
1934 19 augustus Castricum (1e Quita met J. van Leeuwen jr.)
1934 11 oktober Bakkum (1e Quita met J. van Leeuwen jr., 3e Uniform met N. van Leeuwen, eig. Th. (Dorus) Schermer uit Bakkum)
1935 4 augustus Castricum (1e Rolls Royd met H. de Vries)
1935 24 oktober Bakkum (1e Uniform met (eig.) Jan de Vlieger)
1936 25 augustus Castricum (1e Xuthus met W. Geersen)
1936 22 oktober Bakkum (1e Uniform met (eig. Jan de Vlieger)
1937 21 oktober Bakkum (1e Zoo Doorlooper met W. Geersen)
1938 20 oktober Bakkum (1e Y Kernel met Jac. Haan jr.)
1942 27 augustus Castricum (1e Claudy O met W. Geersen)

De plaatselijke favoriet "Uniform"
De merrie Uniform van Jo Borst werd 2e in Castricum in 1931, won in 1931 in Bakkum, werd in 1932 tweede op de Bakkumse kortebaan. Nadat ze was verkocht aan plaatsgenoot Dorus Schermer werd ze derde in Bakkum in 1934. Daarna werd ze verkocht aan Jan de Vlieger uit Nieuw-Vennep en won ze in Bakkum in 1935 en 1936. De eerste prijs bedroeg meestal 200 gulden, plus een grote zilveren beker, die was uitgeloofd door de directie van bierbrouwerij ’De Amstel’. Totaal heeft Uniform eenmaal in Castricum en tweemaal in Bakkum gewonnen. Wat zal dat telkens een feest zijn geweest, nadat de plaatselijke favoriete had gewonnen! Verder is bekend dat de bekende dravertrainer Jan(tje) van Leeuwen senior – indertijd de Koning van de Kortebaan genoemd - van 1935 tot 1943 in Bakkum woonde. Hij trainde de paarden van Jo Borst en huurde in die jaren een paardenstal achter de slagerij van mijn opa Jan Huiberts aan de Vinkenbaan in Bakkum. Trainen deden ze in het duingebied of op het strand. Zijn zoon Jan van Leeuwen junior (later senior genaamd, want ook hij had een zoon die Jan heette) begon in 1928 voor zichzelf in Beverwijk. Hij won in 1934 met de merrie Quita de kortebanen van zowel Castricum als Bakkum.

Boven: De bekende Castricumse merrie Uniform (links met Jan de Vlieger)
wint een rit op een weiland tijdens de kortebaanwedstrijd te Stompwijk,
op 8 augustus 1936.

Boven: Jantje van Leeuwen sr. woonde enige jaren
in Bakkum en trainde er zijn paarden,
waaronder de merrie Uniform.

Anekdote
Castricum wordt genoemd in een anekdote over de pikeur Jan Wagenaar senior, later vooral bekend als de ontdekker van de beroemde hengst Quicksilver S. Jan was een selfmade man met een grote werklust en een groot vakmanschap. De geboren Amsterdammer was ook brutaal, eigenwijs en onverzettelijk, vaak impulsief en opvliegend, hetgeen hij eens demonstreerde tijdens de kortebaan in Castricum door uit protest gedurende enige tijd dwars over de baan te gaan liggen. De veldwachter moest er aan te pas komen. Jan had een grote mond, maar een klein hartje en was meestal na een uur alle ellende weer vergeten.

Boven: Jan Wagenaar senior op
latere leeftijd.

Wildebaan
Nadat er sinds 1942 niet meer in Castricum was gekortebaand, vonden de ondernemers Loek Kaandorp (van café De Stiefel) en Ad Neelen (van Bar Castell) begin jaren 80 dat het tijd was voor een revival. Castricum was 'doodsaai' en er moest meer gezelligheid en spektakel komen. In de zomer van 1983 werd, buiten de officiële organisatie NDR om, op de Dorpstraat een kortebaan georganiseerd. Een zogenaamde "vrije kortebaan" oftewel "wildebaan", met 20 uit het stamboek geschrapte harddravers. Het was een succes met duizenden mensen langs de baan. Winnaar werd het paard Marinus Carlos met zijn eigenaar op de sulky. Heel toepasselijk heette deze man Gerrit Bakkum. Locoburgemeester Henk Wokke reikte de prijzen uit in 'De Stiefel'. In de twee volgende jaren is er ook nog zo’n wildebaan gehouden, maar daarna was het voorbij. Castricum werd weer 'een slaapdorp'.

Boven: Beeld van de "wilde" kortebaan op de Dorpsstraat
te Castricum in 1983. Het begon 3 kwartier later dan gepland,
omdat er te weinig zand op de baan lag.

Boven: Beeld van de derde, tevens laatste "wilde" kortebaan op de Dorpsstraat
te Castricum in 1985.

PAARDENMENSEN
We bespreken enkele Castricumse drafsportliefhebbers en beginnen met de deelnemers aan de sport uit de tijd van kortebaan, de dertiger jaren, de heren Borst, Schermer, Groot en Vergouw, met hun nakomelingen. De eerstgenoemde drie van deze vier mannen woonden naast of tegenover elkaar aan de Van Oldenbarneveltweg te Bakkum en daar starten we mee.

Jo Borst
De Bakkummer Jo Borst (1885-1968, broer van o.a. caféhouder Willem Borst en aannemer A.C. (Toon) Borst) baatte van 1913 tot 1917 café ’De Onderneming’ aan de Heereweg 12 uit. Hij was ook aannemer in grondwerken en pijpleidingen. Jo was een groot drafsportliefhebber en was in de twintiger en dertiger jaren eigenaar van een aantal harddravers, zowel voor de lange- als de kortebaan. Tevens was hij bestuurslid en mede-organisator van de kortebaan van Castricum. Hij heeft zijn hobby niet overgebracht op zijn nageslacht, alhoewel zijn zoon Joh. Borst jr. soms de paarden van zijn vader in de koers reed.

Dorus Schermer
Deze aan de Van Oldenbarneveltweg wonende paarden- en autoliefhebber heeft jarenlang als eigenaar met zijn dravers aan de koersen deelgenomen. Ook J. Schermer en P. Schermer uit Castricum worden begin jaren dertig als eigenaar genoemd. Latere generaties Schermer waren meer geïnteresseerd in grotere paardenkrachten, zoals auto’s en vooral motoren.

Klaas Groot
Ook de eerder genoemde Klaas Groot was een echte paardenman. Van hem staat in de boeken dat hij vanaf 1910 handelde in Russische ketten, kleine paarden voor licht werk, zoals het trekken van een groentekar door de straten van het dorp. Hij woonde eerst aan de Bakkummerstraat en begon later een kruidenierswinkel aan de Van Oldenbarneveltweg op nummer 23, gerund door zijn vrouw Jans de Winter. Zij was opgegroeid in het begin van dezelfde straat, in het kleine huisje tegenover Dorus Schermer. Later woonde haar broer Jan de Winter daar en nu staat er het dubbele woonhuis van de familie Borst, nazaten van Willem Borst (de broer van Jo) en Zus de Winter, de zus van Jans en Jan de Winter. Sommige families bevolken een straat en blijven daar ‘eeuwig’ wonen. Klaas Groot had in die periode een aantal harddravers, waaronder de merrie Baroline, waarmee hij begin jaren veertig veel succes had op de langebaan. Klaas trainde zijn paarden zelf en deed dat op het open veld, genaamd Kroftveld, in het bos aan de overkant van het atletiekterrein aan de Zeeweg. Het rijden in de koers deed Klaas soms zelf als amateurrijder, maar meestal liet hij het aan beroepspikeurs over. Zelf heeft hij ook met Baroline gewonnen. Nadat hij haar had verkocht werd ze jaren later beroemd als moeder van Quicksilver S. In de jaren zestig ging hij samen met zijn zoon Jan over van de dravers op de pony’s. De dravers liet hij over aan zijn schoonzoon Cor Geluk. In die periode werden de paarden vaak getraind door Jan Bleijendaal, NS-beambte uit Castricum.

Boven: Klaas Groot met zijn zoon Dirk bij de training van de harddraver
Kapitein de Bruane op het strand van Castricum in 1928.

Boven: Klaas Groot met zijn draver bij het Kroftveld in de jaren 40.

Boven: Baroline (rechts met pikeur-trainer-eigenaar Klaas Groot uit Bakkum)
wint de Fantasieprijs op Duindigt d.d. 2-6-1941. Zij liep 1.35 over 2.400 m
op de grasbaan en klopte Job (links met N. Pronk) en de Fransman
Monsieur le Major, die 140 meter bij de start had moeten voorgeven.
Het was een eerste klasse handicap draverij, met 7 banden van 20 m.
De eerste prijs bedroeg 300 gulden en volgens de krant heeft
Baroline "een pracht verrichting laten zien en welverdiend gewonnen".
Zij werd enkele jaren later moeder van niemand minder dan Quicksilver S.
(krantenfoto uit 'Paardensport en fokkerij' nr. 22 uit 1941)

Cor Geluk
Als jongeman kwam de in Broek op Langedijk opgegroeide Cor Geluk in de kost bij fourage-veevoerhandelaar Dorus Schermer. Cor was gek op auto’s en motoren en ging aan de slag als chauffeur. In zijn vrije tijd reed hij rond op zijn Harley Davidson. Dorus begon naast zijn huis aan de Van Oldenbarneveltweg 5 een garagebedrijf, genaamd ’De Toekomst’. Cor Geluk heeft dat bedrijf later overgenomen. Cor werd verliefd op de vier huizen verderop wonende Trien Groot, de dochter van Klaas, en trouwde met haar. Hij raakte in die jaren ook besmet met het paardensportvirus. De harddravers hield hij eerst samen met zijn schoonvader, maar toen hij zijn eigen bedrijf had en wat ruimere middelen, breidde hij zijn drafsporthobby uit. Hij begon in de jaren zestig ook met het zelf fokken van dravers, die hij stalde aan de Brakersweg bij Jan Schermer. Zijn beste fokproduct was de ruin Flamingo Six, die ruim 250.000 gulden heeft gewonnen voor zijn eigenaar, de heer Van Oosten. Geluk had dit paard voor een mooie prijs verkocht en kreeg als fokker altijd nog 10 procent van de gewonnen bedragen. Een ander goed fokproduct was Helene Hanover, die bijna 65.000 gulden wist te winnen. Zij werd derde in de Derby van 1969 achter Henri Buitenzorg.

Boven: Eigenaar Klaas Groot, schoonzoon Cor Geluk en diens zoon Nico
staan naast pikeur Joop van de Berg, die de grote beker vasthoudt na de
winst van Lina Bonnie in het Jochems Memoriaal 1950,
een belangrijke koers op Duindigt d.d. 3-9-1950.

Boven: NS-beamte Jan Bleijendaal trainde de paarden
van Cor Geluk op het strand van Castricum,
voordat Jacques de training ging doen.

Dekhengst
Leuk is het verhaal dat Catherine Geluk me vertelde over haar vader. In 1970 kocht Cor, samen met zijn compagnon Gerard Veldt uit de Wormer, een dekhengst, genaamd Peterhof. Die was al 22 jaar oud en eigenlijk te stram om een merrie te kunnen dekken. Cor zag er nog wel een avontuur in en bovendien had hij dan gratis dekkingen voor zijn eigen fokmerries. Het lukte de oude hengst echter niet meer om een merrie te bestijgen. Daarom bedachten de eigenaren een stellage met een katrol, waarmee ze de hengst met een band onder zijn borst door omhoog konden tillen. Dat lukte, maar toen de hengst klaar was met dekken van de eerste merrie viel hij dood neer. Een hartverlamming… Daarmee had Cor een groot probleem, want zijn vrouw Trien, die de boekhouding deed, wist niet dat haar man geld in een inmiddels dood paard had gestoken. Cor heeft toen wat geld geleend van zijn dochter en dat later keurig terugbetaald. Waarvan? Dat weet niemand meer.

Boven: Dit is de dekhengst Peterhof, die door Cor Geluk
werd aangeschaft.
Peterhof is opgenomen bij de BN-ers in onze Hall of Fame.
Click hier

Jacques Geluk
Cor Geluk had drie kinderen, waarvan de oudste zoon Nico een bloemisterij ’Rosita’ begon aan de Brakersweg. Dochter Catherine (vroeger Tiny genoemd) werd onderwijzeres en de jongste zoon Jacques (geboren in 1945) wilde persé de paarden in. Hij is de enige Castricumse professional in de drafsport geworden, met hulp van zijn vader, die dit prachtig vond. Eerst moest hij natuurlijk ’in de leer’. Jacques was een snelle leerling, die in 1966 op 21-jarige leeftijd met dertien overwinningen kampioen bij de leerling-pikeurs werd. Na zijn 30ste zege en een cursus mocht hij beroepstrainer worden. Hij kreeg met hulp van zijn vader op zijn 22ste jaar al een eigen stal in Egmond-Binnen en behaalde snel mooie successen. Zo won hij twaalf keer op rij met Eddi Scotch. Maar ook met Flamingo Six, Helene Hanover en Ike Hollandia zegevierde hij vele malen. Hij trainde niet alleen de paarden van zijn vader, maar ook van andere eigenaren, waaronder mijn neef Loek Kaandorp, die de eerder genoemde wildebaan organiseerde. Nadat zijn stal vanwege de strengere milieueisen in de jaren zeventig moest sluiten, ging Jacques verder op het entrainement-trainingscomplex van Martin en Cees Vergay in Hippolytushoef, waar hij een aantal boxen kon huren. Hij had altijd aardige paarden voor de langebaan, maar de mooiste successen werden behaald op de kortebaan.

Boven: Een nog jonge Jacques Geluk.

Boven: Helene Hanover werd eerst getraind en gereden door Sjaak Geluk.
De merrie was gefokt door Sjaak's vader, Cor Geluk. Als 3-jarige kon hij
haar "goed" verkopen aan dhr. Van Oosten en toen ging zij
naar trainer Jan Wagenaar. Zij werd 3e in de Derby,
achter Henri Buitenzorg en Hoot Song.

Boven: Een bemodderde Sjaak Geluk in Hilversum
op 23-1-1977.

Boven: Kimberly Kid J en Sjaak gaan naar de baan van Alkmaar.
Helemaal rechts staat de eigenaar van het paard, de
Castricummer Loek Kaandorp (van café De Stiefel)

Boven: Island Haven met zijn trainer Sjaak Geluk in 1995.

Kortebaanspecialist
De Beverwijker Aad Pools kwam eind jaren zestig als leerling-pikeur werken bij Jacques Geluk en vroeg aan zijn baas of hij mocht gaan kortebanen. Jacques vertelde later: “Ik heb hem daar vrij in gelaten en toen hij vertrok, besloot ik het zelf te gaan doen. Dat viel in eerste instantie niet mee. Starter Van Driel heeft mij toen het vak geleerd. Hij zei: "Waar ik sta, daar draai jij om.” Dat bleek goed te werken. Op een gegeven moment wist je met welke snelheid je het startvak in moest, wanneer je om moest draaien en wat de afstand tot de startlichten was.”
Geluk boekte door de jaren heen vele successen, mede dankzij zijn ervaring in het metier. Zijn eerste kortebaanwedstrijd won Jacques in 1971 te Heemskerk en zijn 35ste en laatste kortebaanoverwinning als pikeur boekte hij in Voorschoten in 2003. Vooral in latere jaren liet hij als trainer zijn paarden ook vaak rijden door leerling-pikeurs, die dan vijf meter voorsprong kregen, wat veel is over 300 meter.
Niet alle harddravers kunnen kortebanen. Ze moeten zeer snel zijn, handig kunnen omdraaien bij de start, kunnen repeteren en het de hele middag volhouden. Jacques was altijd op zoek naar een ’echte crack’ en dat is hem meermalen gelukt. Rond de millenniumwisseling braken zijn hoogtijdagen aan. Bloemenhandelaar Koos Minck uit Hillegom was zijn investeerder. Samen wonnen zij de ene na de andere kortebaan met paarden als Mr. Postman, Olga Laukko, Tantiffy Oostland en Super Can Read. "Winnen werd heel gewoon. Ik herinner mij dat Koos voor de kortebaan in Schagen van 2003 naar me toe kwam en vroeg hoe lang hij al niet gewonnen had. ”Vier weken, een eeuwigheid”, antwoordde ik. Die dag wonnen wij de koers met Super Can Read", zegt hij in een interview. Jacques verdiepte zich in de kortebaandraver. Hij keek via de schotel naar buitenlandse koersen en zocht altijd naar nieuw talent voor zijn eigenaren. De naam van de Zweedse ruin Mr. Postman zal altijd aan die van Jacques Geluk verbonden blijven, want hij maakte er een kampioen van met trainingen op het strand. Deze ultieme kortebaancrack reed zevenentwintig finales, won veertien keer, verdiende ruim 45.000 euro en werd na de eeuwwisseling gekozen tot ’kortebaner van de 20ste eeuw’.

Boven: Speedy Jace (rechts) wint een KB met Sjaak Geluk.

Boven: Mr Postman beëindigt zijn carrière en wordt
in 2005 gehuldigd in Lisse. Trainer Sjaak Geluk rijdt
het paard, eigenaar Koos Mink loopt ernaast
en laat zijn vader, zittend op de kar, delen in de hulde.

Noodlot
Een ongeval op zijn vijftigste in 1995 werd een keerpunt voor Jacques’ gezondheid. Bij het parkeren van de veewagen kwam hij met zijn voet onder een wiel. Hij lag een half jaar met een verbrijzelde voet in het ziekenhuis. Zijn voet is behouden gebleven, maar het is nooit goed genezen. Op latere leeftijd waren zijn knieën versleten, maar zijn conditie was te broos voor een operatie. Zijn gezondheid was uiteindelijk de reden dat hij zijn trainersvak op een laag pitje moest zetten. Geluk stopte in 2008 abrupt met zijn passie toen zijn (tweede) vrouw ziek werd en hij haar mantelzorger werd. Hij is negentien jaar met haar samen geweest totdat ze in 2009 kwam te overlijden. In dat jaar verloor hij ook zijn enige broer Nico. De laatste jaren was het tobben geblazen met zijn gezondheid, mede doordat hij niet zo’n gezond leven leidde. Hij verdiende nog wat bij als chauffeur van een busje met gehandicapte kinderen, maar hij moest en zou ook bij de paarden betrokken blijven. Iedere maandag, woensdag en vrijdag reed hij vanuit Alkmaar naar Schagerbrug om op het entrainement/trainingscomplex van Hugo Langeweg als vrijwilliger paarden uit te rijden en koffie te drinken. De laatste maanden lieten zijn knieën hem in de steek. Hij bewoog zich voort achter een rollator. Op 28 februari 2018 overleed Jacques Geluk na een val in zijn huis in Alkmaar, toch nog onverwacht. Hij werd 72 jaar en liet twee dochters, Saskia en Jacqueline, uit een eerder huwelijk achter.

Boven: De 68-jarige Sjaak Geluk in 2013,
met een ereprijs van Mr Postman.

Huiberts
De Bakkumse Klompenbuurt was een paardenbolwerk. Jo Borst, Dorus Schermer, Klaas Groot en Cor Geluk woonden allemaal in het eerste kromme gedeelte van de Van Oldenbarneveltweg. Daartussen woonde ook Jan Huiberts, handelaar in slachtpaarden, nadat in de oorlog zijn slagerij aan de Vinkenbaan op last van de Duitsers was gesloopt. Op bestelling kocht hij paarden in voor een aantal regionale paardenslagers op de veemarkten van Utrecht, Purmerend, Schagen en Leeuwarden. Elke zondagmorgen kwamen deze slagers naar de inmiddels gesloopte kleine stolpboerderij op nummer 18, maakten een praatje in de kleine huiskamer, dronken een borrel, rookten een dikke sigaar en kochten daarna hun paard, dat ze in de week daarop zelf in hun eigen slagerij slachtten. Er waren toen nog geen slachthuizen. Als kleinzoon van Jan Huiberts woonde ik aan de overkant op nummer 13 en was ik vaak bij mijn opa. Het is dus niet vreemd dat ik als kleine jongen al gek op paarden was. Buurman Cor Geluk nam me op 10-jarige leeftijd een keer mee naar de koersen in Alkmaar en ik was op slag verkocht aan deze sport. Hier liepen geen gewone paarden, maar BN’ers! Er stonden wel honderd mensen te kijken bij het inspannen van de crack Theo Messidor en ik was meteen fan van dit paard. Het kwam nog in een stroomversnelling toen mijn leraar Duits aan het Pius X-College, Jan Kemperink, een harddraver had gekocht en ik sindsdien veel met hem optrok. Als Delfts student kocht ik in 1972 samen met hem mijn eerste paard, een draverveulen, genaamd Noble Duke. Toen hij dat paard een jaar later wilde verkopen hebben mijn vader Cor en mijn broer Jos zijn halve deel overgenomen. Sindsdien hebben mijn broer en ik altijd wel één of meer harddravers gehad, waarvan de door onszelf gefokte hengst Kailash de beste was. Hij won onder andere de Vierjarigen Derby en in Duitsland het internationale Greyhound-Rennen in 1997. In een paar jaar tijd verdiende hij 225.000 gulden, maar dat geld is later allemaal opgegeten door zijn broers en zusjes.

Boven: Een nog jonge Cor Huiberts (geb. 1921) poseert hier met
de draver Kenneth van trainer Jantje van Leeuwen senior, die halverwege
de jaren 30 een paardenstal had gehuurd achter de slagerij van Jan Huiberts
aan de Vinkenbaan in Bakkum. Deze slagerij en de naast gelegen huizen
zijn tijdens WO-II op last van de Duitsers afgebroken vanwege de aanleg
van de Atlantic-wall. Cor is de vader van Hans en Jos Huiberts.
De appel valt nooit ver van de boom.

Boven: Huldiging van Kailash en pikeur Tom Kooyman na de winst in de
Derby der 4-jarigen 1997 op Duindigt. De eigenaren Hans Huiberts (links) en
Jos Huiberts (2e van rechts) staan erbij. De AEV-eigenaren-voorzitter
Jan den Nijs (rechts) heeft zojuist een mooie ereprijs uitgereikt: een schaal
van Makkummer aardewerk. Vaste verzorger Robert Veldt (2e van links,
ook uit Castricum) houdt Kailash vast. De eerste prijs bedroeg Hfl. 30.000.

De Hippodromers
De drafsport is een dure sport. Het in training geven van een draver kost ongeveer 700 euro per maand. Het is daarom laagdrempeliger en ook veel leuker om dit met een groepje vrienden te doen. Met enkele anderen hebben mijn broer Jos en ik de Draf-sportvriendenclub ‘De Hippodromers’ opgericht, die sinds 1992 al met veertien harddravers heeft deelgenomen aan de koersen. Verschillende Castricummers zijn lid geweest van deze club: Han Kemperink, Wim Groot, Jaap de Bie, Ben van de Ven, Robert Veldt, René Veldt, Hans Vermeulen, Piet Hein van der Kolk, Robin Goudsblom en de gebroeders Huiberts, die nog steeds in het bestuur zitten. Er waren ook veel Heemskerkers lid van deze club. Niet gek, want met zijn jaarlijkse kortebaan is dit dorp Heemskerk, meer dan Castricum, nog steeds een drafsportbolwerk. Individuele Hippodromers hebben ook eigen dravers in training gehad, zoals de gebroeders Veldt en Robin Goudsblom. En allemaal steeds bij beroepstrainer Tom Kooyman, oorspronkelijk uit Alkmaar, maar met zijn entrainement eerst in Egmond en tegenwoordig in Lijnden.

Boven: De Hippodromers met hun paard Right Side Up op het entrainement
van Tom Kooyman in Lynden. We zien de Castricummers Ben van de Ven
(2e van links), Jos Huiberts (6e van links), René Veldt (houdt het paard vast)
en Hans Huiberts (rechts). Links gehurkt zit Barry Goudsblom, sportleraar aan
het Clusius-College in Castricum. Verder de Heemskerkers Cor de Heer (10e van
links), Cees Welp (hand op het paard) en Henk Voormeer (gehurkt rechts).
Dan nog Tom Kocken (11e van links, uit Heerhugowaard) en zijn broer
Walter (3e van rechts). Lian Vethaak (staat gedraaid vanwege de zon) en
Ruud Stoop (naast René) hoorden ook bij de club. Verder partners en
kinderen, een hechte vriendenclub, waarbij alles om een harddraver
draaide. Deze Right Side Up hadden ze zelf gefokt, als zoon van
Kailash uit Fresh Up, het eerste koerspaard van de club.

Familie Vergouw
Net zoals in veel sporten en beroepen gaat de interesse in de drafsport toch vaak over van vader op zoon of dochter. De familie Vergouw is daar een mooi voorbeeld van. De eerder in het programmablaadje uit 1931 genoemde draver-eigenaar G. Vergouw woonde in een boerderij aan het Noord-End, die later is gesloopt voor woningbouw. Het adres was Alkmaarderstraatweg 123. Nu ligt daar het korte stukje Silene, ongeveer huisnummer 8. Hij is de vader van Jacobus (Co) Vergouw, die na de verkoop van de boerderij naar Uitgeest verhuisde. Co was de fokker en eigenaar van de bekende harddravers Ruth van Assum en Onno van Assum. Diens zoon Niek Vergouw woont ook in Uitgeest en zijn vrouw Lida, dochter Natasja en kleindochter Bo Sprengers staan nu in de drafsport bekend als ’De Meiden van Assum’, die met succes dravers fokken en trainen. Bo Sprengers werd in 2018 en 2019 zelfs leerlingkampioen op de kortebaan. Allemaal met Castricumse roots.

Boven: Onno van Assum (Mees Dapper) pakte o.a. de winst
in Super Trio 49 van 1980. Hij won bijna 50.000 gulden.
Gefokt door en in eigendom van Co Vergouw uit Castricum.

Boven: Ruth van Assum (B. Dapper) behaalde de winst in o.a.
de Zilveren Kabinet-prijs 1984. Winsom ca. 64.000 gulden.
Gefokt door en in eigendom van Co Vergouw uit Castricum.

Boven: Lida (links) en Natasja (onder) Vergouw en
(klein)dochter Bo Sprengers vormen samen
de Meiden van Assum. Hier met hun
kortebaancrack Doc Holiday.

Piet Beentjes
Een andere echte drafsportman was Piet Beentjes uit de Oud-Haarlemmerweg. Hij handelde onder andere in dravers. In de jaren zestig en zeventig trainde hij zijn eigen paarden op het driehoekige terrein van Vitesse ’22 aan de Heemskerkse kant, waarop nu de trainingsvelden liggen. Zijn zoon Gerard is in de zeventiger jaren nog enige tijd leerling-pikeur geweest, maar is later iets anders gaan doen.

Boven: De Castricumse leerling-pikeur Gerard Beentjes na zijn
overwinning met de crack Karel Duke in de Ali Harvester M-prijs
op Wolvega d.d. 7-1-1978.

Boven: Ofarim (met Gerard Beentjes) behaalt de zege na mooie
strijd in de Axkit Hollandia-prijs, voor Scotch Oostwyck (links)
en Raoul S te Groningen op 3-8-1980.

Ton de Graaf
Piet Beentjes was bevriend met Lou de Graaf, die op de Brakersweg woonde. Diens zoon Ton de Graaf kreeg daardoor ook de smaak te pakken en is nu nog in de sport bezig als eigenaar-trainer. Hij woont in Heiloo en traint daar zijn paarden.

Andere liefhebbers
Een leuk aspect van de drafsport is dat er op de uitslag van de koersen kan worden gewed. Als je een weddenschap op een paard afsluit, word je direct betrokkene. Het is dan alsof jouw paard in die koers loopt. Als het dan wint en jij een leuke uitbetaling krijgt, ben je extra blij. Dat gebeurde natuurlijk in de dertiger jaren enkele keren met de plaatselijk favoriete Uniform, waarop door veel dorpsgenoten werd gewed. Ook in latere jaren hebben veel Castricummers een gokje gewaagd. Een vaste bezoekster van de Alkmaarse koersen, tot op hoge leeftijd, was Jacques’ moeder Trien Geluk. Ze lette blijkbaar goed op en deed daar haar voordeel mee, want ze kwam vaak met winst thuis. En zo waren er meer dorpsgenoten, die graag ’naar de koers’ gingen: teveel om op te noemen. Tegenwoordig kan dat allemaal via internet. Je hoeft er de deur niet meer voor uit en met tips van de kenners vergroot je jouw kansen. Soms kan er worden meegespeeld in de grote Franse wedpool en dan kunnen ook de uitbetalingen heel groot zijn.

De toekomst
Door minder publiciteit en de opkomst van andere sporten en gokspelletjes is de belangstelling voor de drafsport verminderd en onbekend maakt onbemind. Maar deze sport is nog minstens zo fascinerend als vroeger, mede door de internationalisering. In Frankrijk, Italië en Zweden is deze sport heel groot en is veel geld te verdienen met een goede harddraver. De Franse hengst Timoko behaalde in koersen door heel Europa een totale winsom van ruim 5 miljoen euro. Hij was gefokt door, in eigendom van en getraind door Nederlanders en dat spreekt tot de verbeelding. De import-Castricummer Robin Goudsblom en ik zijn op dit moment nog de enige ingezetenen van dit dorp die zich als draver-eigenaar met de drafsport bezig houden. Mijn broer Jos Huiberts ook, maar die woont momenteel in Uitgeest. Onze paarden staan in training bij Tom Kooyman in Lijnden bij Zwanenburg. Daar gaan we in de toekomst nog wel even mee door, want eenmaal besmet met het drafsportvirus kom je er nooit meer vanaf. U bent gewaarschuwd! Ga dus vooral niet kijken op Duindigt, in Alkmaar, Groningen, Wolvega of op de kortebanen van Heemskerk en Beverwijk, want dan ben je verk(n)ocht …..

Verwijzing
De draf- en rensport is trots op zijn rijke historie, wat tot uiting komt in een groot aantal boeken en artikelen die worden bewaard in het zeer uitgebreide Nationaal Draf-en-Rensport Archief met bijbehorend NDR-Museum op Duindigt. Het museum is te bezoeken op alle koersdagen en op woensdagen; het archief is geopend op elke woensdag. De historie wordt naar buiten gebracht onder andere via de website www.archiefndr.nl. Hier vind je onder andere een In Memoriam over Jacques (Sjaak) Geluk met een overzicht van zijn carrière en een groot aantal foto’s.

N.B. Mocht ik iemand zijn vergeten, meld het alstublieft want dan kunnen we het nog rechtzetten. Niet meer in het Jaarboek, maar wel op deze website. Ook kunnen we nog foto's plaatsen. Stuur ze maar op.

Hans Huiberts, uit Castricum

Met dank aan:
- de werkgroep Oud-Castricum voor de publicatie van dit artikel
- redactie van weekblad ‘Draf&Rensport’ voor het In Memoriam over Jacques Geluk
- de gebroeders Hilgersom van de website kortebaandraverijen.nl, die onderzoek hebben gedaan naar alle kortebaanwedstrijden die in Nederland zijn gehouden sinds 1930
- Aad Duijn, Ton de Graaf en vooral Catherine Kuijper-Geluk

Verwante pagina's

Voor een uitgebreide levensbeschrijving van Jacques Geluk
met nog meer foto's: Click hier.

Lees alles over Sjaak's meest succesvolle kortebaner Mr Postman
op zijn pagina in onze Hall of Fame der Kortebaners. Click hier.

Lees alles over de crack Flamingo Six, fokproduct van Cor Geluk,
op zijn pagina in onze Hall of Fame. Click hier.

Lees alles over de crack Kailash en de gebroeders Huiberts,
op zijn pagina in onze Hall of Fame. Click hier.

Voor alle informatie over de kortebanen:
Click hier.