De Gouden Zweep uit 1883

Onderstaand artikel van Durk Minkema komt uit het vakblad "Draf & Rensport" nr. 23 - 3 juni 2010.

De Gouden Zweep is van oudsher een koninklijk attribuut
door Durk Minkema
subtitel:
De lotgevallen van een Koningszweep

De Koninklijke Nederlandse Harddraverij- & RenVerenigïng KNHRV beheert de gouden zweep, die ieder jaar verreden wordt, als een kostbaar museumstuk. Zoals bekend mag de originele gouden zweep door de winnende pikeur alleen tijdens de ereronde aan het publiek getoond worden. Daarna wordt hij weer schielijk opgeborgen in de kluis van de Koninklijke. De winnende eigenaar krijgt een replica mee, die hij een jaar lang mag houden, waarna de replica naar de volgende winnaar gaat. Wanneer dezelfde eigenaar driemaal de gouden zweep wint, mag hij de replica behouden. Dat voorrecht genoten tot nu toe alleen Joh. Smit uit Groningen, wiens Quicksilver S viermaal de zweep won, en Ton Blok, destijds te Putten, die met Yeliowa drie maal zegevierde.

Boven: Quicksilver S en Jan Wagenaar jr.
bij hun huldiging met de Gouden Zweep op Duindigt.
Onder: Quicksilver's kleinzoon Yellowa en Ton Blok
bij hun huldiging met de Gouden Zweep te Groningen.
De Commisaris van de Koningin in Friesland, dhr. Vonhoff,
bewondert de zweep.

Eerste eigenaar Van Aardenne
De originele gouden zweep werd op 28 juli 1883 door koning Willem III als koningsprijs ter beschikking gesteld op de baan aan de Lange Heul op de Bussumse heide. De zweep werd gewonnen door Nelly (ex Marianne), gereden door A. de Koning en eigendom van A. van Aardenne. De eigenaar mocht de zweep houden. Van Aardenne was een bekende dravereigenaar, die er al bij was toen de Ned. Harddraverij- en RenVereniging in 1880 haar eerste meeting, ook in Bussum, organiseerde. Later verbleef hij geruime tijd in Nederlands-Indië, maar bij zijn terugkeer omstreeks 1894 zette hij de succesvolle draverstal Jan Steen op. Omstreeks 1903 gaf hij zijn paarden in training bij de Duitse pikeur Hinrich Heitmann, bijgenaamd "Der Blitzer", in Altengamme. Zijn grote succespaard was de merrie Fedora (v. Allouez u. Alruna), de ster van de Berlijnse Weissensee-baan tussen 1903 en 1906. "Komt de Hollanderin, dan is de koers al beslist" schreef de journalist van een Duits sportblad in die tijd.

Boven: Uitschrijving van een koers over 1.000 meter op de
Bussumse heide op 3 augustus 1882, een jaar vóórdat "onze"
Gouden Zweep op dezelfde baan werd verreden.

Boven: Uitslag van de koers over 1.000 meter op 8 augustus 1882
op de Bussumse heide. Paarden voor de sjees. Het paard Willem III
won de door Koning Willem I aangeboden Gouden Zweep voor zijn
eigenaar C. Brommer uit Zijpe. P. Ellerbroek was de rijder.
De cotes (pari's) van de totalisator (of de bookmakers?)
staan er (onderaan) bij.

Bovenstaande aquarel laat een kortebaanwedstrijd zien te Utrecht
op de Maliebaan in 1883. Dit is geschilderd door de Utrechtse
kunstschilder Willem de Famars Testas in dat jaar.
Toevallig hetzelfde jaar als van onze Gouden Zweep.
Zo ging dat dus in die jaren, vaak met boerenpaarden,
vanaf de deken gederen, zonder zadel.

Boven: Details van de knop van de
Gouden Zweep van de KNHRV.

G.Wisker
De originele gouden zweep uit 1883 kwam in 1932 weer boven water. Dat gebeurde door medewerking van de toen bekende draver-eigenaar C.J. Helderman uit Den Haag, aan wie de zweep door de familie Van Aardenne vermaakt was. Helderman stelde zijn zweep ter beschikking van de N.V. Mij. Renbaan Duindigt, die besloot de zweep uit te reiken aan de eigenaar van het paard, dat gedurende 25 koersdagen op Duindigt, te beginnen op 26 juni 1932, de meeste eerste prijzen zou winnen. Daarbij sprak de Mij. Duindigt wel de wens uit, dat, mocht eenmaal de dag komen dat de zweep in andere handen zou overgaan, dat hij dan weer ter beschikking gesteld zou worden om door middel van draverijen in Nederland te laten verrijden. Op 12 juli 1933 kon de toenmalige voorzitter van de KNHRV, baron van Heemstra, de zweep uitreiken aan de heer G. Wisker te Haarlem, wiens paard Victoria gedurende die periode 9 maal had gewonnen. Victoria, een merrie van Nez Rond uit Atalanta, werd daarbij meestal door Age Witteveen gereden. Ook de eigenaar had er als amateurrijder succes mee, o.a. won hij begin 1933 tweemaal op de baan van het Belgische Dilbeek.

Boven: Hier wint Victoria een van haar koersen op Duindigt.

Boven: Foto uit het blad 'Revue der Sporten' uit 1933. Onderschrift:
Geheel rechts de heer Wisker, die de Gouden Zweep ontving omdat
zijn paard "Victoria" in 25 coursedagen de meeste prijzen behaalde.
De heer Wisker wordt door den heer Jochems, eig. van Duindigt,
gelukgewenscht. Rechts in de kist de Gouden Zweep, die daarna
door de Baron van Heemstra is overhandigd.
(foto Polygoon)
(NB 2019: om deze zweep wordt nu nog jaarlijks gestreden)

Prins Bernhard
De familie Wisker kwam de hierboven vermelde wens kennelijk na, want medio vorige eeuw kwam de zweep in bezit van de KNHRV. Hij werd toen door de Koninklijke als eeuwigdurende wisselprijs ter beschikking gesteld voor de draverij om de Gouden Zweep. De eerste editie werd in 1955 gewonnen door Roland met pikeur Piet Strooper op de baan van Mereveld, waarbij de zweep werd uitgereikt door Prins Bernhard, die dezelfde ceremonie daarna nog 36 maal zou verrichten. Zijn dochter, prinses Margriet, deed het vier maal, de laatste maal in 2004. Helaas liet een vertegenwoordiger van het koningshuis daarna verstek gaan.

Boven: Koninklijke belangstelling op Duindigt
ter gelegenheid van de koers om de Gouden Zweep.
Prins Bernhard heeft zijn dochters Beatrix en Irene
meegnomen. In het midden staat NDR voorzitter Pasman
die een beker uitreikt. Achter, in de deuropening zien
we half verscholen de NDR-PR-man Cees Berg.

Boven: Prinses Beatrix beloont Ybe van Papenhoef na zijn
Gouden Zweep overwinning in 1961 te Hilversum.

Boven: Prins Bernhard reikt de Zweep uit aan Ton Blok.

Boven: Prinses Margriet reikt de Zweep uit aan Ruud Pools
na zijn overwinning met Rythm and Speed.

Click hier voor: De oorsprong van de Gouden Zweep
Click hier voor: de Gouden Zweep uit 1936
Click hier voor: de Gouden Zweep uit 1938, met een artikel over de historie
Click hier voor: De Gouden Zweep in het eerste decennium van de XXe eeuw
Click hier voor: Foto's en verslagen van de moderne Gouden Zwepen sinds 1955
Click hier voor: Draven in Leeuwarden
Click hier voor: Koning W-A reikte in 2015 de Gouden Zweep uit te Leeuwarden
Click hier voor: De erelijst met foto's van de Gouden Swipe (voor amatrices) in Joure