Jan (Hendrik Willem) Pasman
(1895 - 1980)

JAN PASMAN
GRONDLEGGER VAN DE STICHTING NDR
EN DE PASMAN-STICHTING
"Doe wel en zie niet om"

door Peter van Betten
publicatie: 06-02-2016

J. H. W. Pasman (Steenwijk, 7 oktober 1895 - Wassenaar, 15 juni 1980) is de grondlegger van de Stichting NDR en heeft vele jaren het beleid bepaald. Een goede reden lijkt me om de rol van Pasman te belichten. Temeer daar de Pasman Stichting al weer vijf jaar sponsor is van het Historisch Archief/Draf- & Rensport Museum NDR. Zo heeft Jan Pasman niet alleen in het verleden bijgedragen, maar draagt hij ook in het heden nog bij aan de Draf- en Rensport in Nederland. Zonder steun van vrijwilligers, vrienden en sponsors kan het Archief en Museum niet voortbestaan. Wij zijn de Pasman Stichting dankbaar voor de mooie geste.

Totoverbod 1911
In 1901 kondigde de troonrede al een nieuwe wet op de zondagsrust en een wet tegen het wedden aan. Niemand maakte zich hier zorgen over totdat de minister van Justitie in 1909 komt met een wetsontwerp tot bestrijding van "zedeloosheid, zedenbederf en speelzucht". In 1911 komt er een totoverbod, wat leidt tot de ondergang van de Draf- & Rensport. De ontwikkeling van de sport is altijd, en ook nu nog, sterk afhankelijk geweest van de hoogte van het beschikbaar gestelde prijzengeld, dat wordt gegenereerd uit een inhouding van de toto-omzet. Als gevolg van het verbod zakt het prijzengeld van fl. 140.025 in het jaar 1910, naar fl 44.050 in 1911 en via fl. 16.050 in 1912 tot een dieptepunt van fl. 5.075 in het jaar 1913. Ruim honderd jaar geleden is onze sport weggevaagd door het verbod van de Christelijke politieke partijen om te wedden op paarden! Het toto verbod in 1911 maakte de pikeurs en jockey's praktisch brodeloos en maakte de paardekoersen tot een marginaal gebeuren. Op 14 juni 1911 wordt te Duindigt de laatste meeting met toto gehouden. De ene na de andere draf/renbaan sluit zijn poorten. Woestduin en Bergen sluiten in 1910, Cruysbergen bij Bussum in 1912 en ze gaan nooit meer open. Twee banen geven nog koersen en het aantal meetings in 1913 bedraagt vier, met in totaal 13 koersen. Dravers brengen nauwelijks nog wat op, stoeterijen sluiten hun poorten en trainers vestigen zich in het buitenland. Al het goede koers- en fokmateriaal verdwijnt naar het buitenland. (Durk Minkema heeft hier een uitgebreid artikel over geschreven, click hier)

Kort na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog heft de Duitse bezetter het totalisatorverbod op en worden er meer koersmeetings georganiseerd. Vanwege het oorlogsgeweld worden de koersen vanaf september 1944 geheel stilgelegd. Op 16 juni 1945 werd er voor het eerst weer gekoerst, met totalisator, want die is na de capitulatie van de Duitsers blijvend toegestaan. De sport klimt weer langzaam op. Wel ontvangt de Nederlandse Regering graag de omzetten en de boekhouding van het Centraal Bestuur (voorheen de NDRV). De overheid is nooit echt geïnteresseerd geweest in de Draf- & Rensport. Wèl in de inhoudingspercentages op de inzetten en de kansspelbelasting op uitbetalingen. Wat dát betreft is er tot op 2016 weinig veranderd!

(K)NHRV in 1911 - 1949
Het bestuur van de (Koninklijk) Nederlandse Hardraverij en Ren Vereniging KNHRV - dus een Vereniging en geen Stichting - verkoopt haar 13 hengsten op 12 oktober 1911, waaronder de goede Fleetwood S en besluit de uitgeschreven Derby's voor 1912 en 1913 te annuleren. In deze moeilijke, totoloze, jaren was jonkheer Lucas Boreel voorzitter van de KNHRV, daarna opgevolgd door G.J.A. Baron van Heemstra van 1923 tot 1938. Het gezicht van de KNHRV werd in die periode echter bepaald door de secretaris van de KNHRV, Piet Oly. De heer Oly geeft in deze periode richting en leiding aan de sport en fokkerij. Slapend voorzitter in oorlogstijd van 1938 tot 1949 was Graaf van Limburg Stirum, die geen activiteiten ontplooide. Na de oorlog bedankte de Graaf voor de functie. Hij was toen ook voorzitter van de Zuid-Hollandse Jachtvereniging.
De keuze van de bestuurders geschiedt door de politiek, soms op basis van vriendjespolitiek, vaak door coöptatie en een enkele keer toevallig. Voordeel was vaak dat zij korte lijnen hadden naar de politiek en over bestuurlijke ervaring beschikten. Ook was het van belang door wie ze werden voorgedragen. Benoemingen en namen van de voorzitters, presidenten , 2e voorzitters en secretarissen zijn vaak een verrassing voor de deelnemers en de gemiddelde koersbezoeker.

Op 9 april 1941 worden de koersen - inclusief de herinvoering van het totospel - hervat. Uiteraard moet de Vereniging het Koninklijke uit de KNHRV schrappen op last van de bezetters. Algemeen leider van het Nederlandse draf- en renwezen in 1940 wordt Jonkheer Quarles van Ufford. Naast deze leider blijft het bestuur van de Vereniging volledig intact. J.J. van den Berg - directeur van het Olympisch Stadion Watergraafsmeer - wordt 4 april 1942 de opvolger van de Jonkheer.

STICHTING NDR
Begin 1949 wordt de Stichting Centraal Bestuur voor het Draf- en Renwezen vervangen door de STICHTING NEDERLANDSCHE DRAF- & RENSPORT (NDR). Op 1 februari 1949 wordt Jan Pasman door de toenmalige minister van Landbouw, Sicco Manholt/PvdA tot algemeen voorzitter van de NDR benoemd. In deze periode lijkt de Koninklijke tot de ondergang gedoemd. Zij is niet langer de overkoepelende organisatie, maar verliest ook haar taak als baanvereniging van Duindigt. Het toenmalige bestuur van de Koninklijke onder leiding van Roelf Siemens denkt geen moment aan opheffing van een zo roemrijke organisatie, die wel "slapende" maar niet dood is.

JAN HENDRIK WILLEM PASMAN
Pasman wordt geboren te Steenwijk op 7 oktober 1895. Steenwijk is gelegen in de kop van Overijssel en heeft thans 18.600 inwoners. Zowel vroeger als nu is het een centrum in de regio. Door de drie afritten naar de A32 is Steenwijk goed bereikbaar. Naast Kees Kist, de voetballer van AZ, is hier ook de zoon van Desi Bouterse geboren. Steenwijk vierde in het jaar 1950 dat zij 750 jaar geleden stadsrechten verkreeg.

In 1891 richt vader Mannes Pasman een exportslachterij op en exploiteert deze. Een bedrijf dat zal uitgroeien tot één der grootste en meest modern ingerichte exportslachterijen en "baconfactories"  van Europa. In 1921 wordt de conserven- en vleeschwarenfabriek opgericht, waar in 1937 een geheel nieuwe fabriek wordt bijgebouwd en de zaken ondergebracht worden in de NV Pasman's Slachterijen en Fabrieken. Jan groeit op in zijn geboorteplaats Steenwijk en begint zijn werkzame leven in de slachterijen en fabrieken van zijn vader. Ook zijn op 17 juni 1888 geboren 7 jaar oudere broer Dirk werkt hier. De ouders van Jan en Dirk waren Mannes Pasman en Jentje de Groot. In de loop van de jaren dertig verdwijnt deze industrie uit Steenwijk. Jan Pasman gaat zich dan onder meer toeleggen op de exploitatie van onroerend goed. Te Steenwijk trouwt hij op 22 oktober 1923 met Maaike Wijnja en scheidt van haar in 1952. Het paar krijgt geen kinderen. Naast het zakenleven gaat hij in 1931 - als ontspanning - in zijn vrije tijd paardrijden en later neemt hij als springruiter ook deel aan wedstrijden. Pasman heeft een springtuintje bij zijn huis en raakt bekend in de hippische wereld. In 1933 verhuist Pasman naar Scheveningen mét zijn drie rijpaarden. Pasman wordt lid van de Nederlandse Hippische Sportbond (NHS), legt zich steeds meer toe op de springsport en wordt lid van de Zuid-Hollandsche Jachtvereniging (ZHJV) waarvan hij vicevoorzitter wordt na verhuizing van Graaf van Limburg Stirum naar de Steeg. De Graaf was in de oorlogsjaren slapend voorzitter en ontplooide geen activiteiten. De rijpaarden van Pasman in 1948 zijn Zwarte Piet en Cheer O, die aan grote concoursen deelneemt met rijder Tony Timmer.

Pasman is ook een liefhebber van renpaarden en heeft er meerdere in zijn bezit. Hij is ook als amateur-jockey actief geweest en was reneigenaar (kleuren: groen en geel gestreept) van Sartène, Pampelune, Petrolette, Wazilcalme, Galashiels, Nita en Sombreffe (won o.a. met Jan Pex in 1944 de Mijl van Duindigt en de Haagsche Ooievaar)

Na de oorlogsjaren wordt Pasman lid van de Eigenarenvereniging van Engelse Volbloeds en heeft namens deze vereniging zitting in het bestuur van de afdeling Renwezen van het Centraal Bestuur. In 1946 wordt hij - als opvolger van Graaf van Limburg Stirum - voorzitter van de ZHJV. Ten behoeve van een krachtige organisatie wordt de heer Pasman door Sicco Mansholt als gevolmachtigde aangewezen met de taak de Draf- & Rensport te reorganiseren. De op 1 januari 1946 ingestelde Stichting Centraal Bestuur NDR is in feite bankroet.  "Renman" Pasman wordt niet door iedereen gewaardeerd. De Koninklijke wordt uit de slaap gewekt door Jan Pasman, die meent dat de NDR niet zelf Duindigt moet gaan exploiteren, maar dat de K.N.R.H.V.  daarvoor de aangewezen instantie is. 

TOTALISATOR COMMISSIE
Op 3 april 1949 gaat de toto voortvarend van start.
De Commissie bestaat dan uit:
- Oud-minister Deckers, voorzitter van de Stichting Totalisator Nederland
- Jan Pasman, voorzitter Stichting NDR
- Dr. M.H.P.M. Eysvogel (de vader van), voorzitter afdeling Renwezen
- A. Gehnert, voorzitter afdeling Drafwezen.

In 1952 wordt Pasman voorzitter van de Stichting Nederlandse Hippische Sportbond en zet zich in voor de ruitersport en met name voor de samenstelling van een Nederlandse equipe naar de Olympische Spelen. In dat jaar wordt hij wegens zijn grote verdienste benoemd tot officier in de Orde van Oranje Nassau en wordt ook onderscheiden met de uiterst zeldzame benoeming tot officier in de Huisorde van Oranje. Tot 1959 is Pasman een actief springruiter en zijn bekendste paard is Zwarte Piet. Gelukkig maakt hij de recente discussie niet mee! Onder leiding van Pasman organiseert de NDR-bestuur in 1957 een "hearing" voor fokkers en eigenaren en schetst  de voortgang van de sport. Een nieuwe manier om te communiceren naast de al bestaande adviesraden.

Op 65-jarige leeftijd wordt Pasman door minister Vic Marijnen als 1e voorzitter van de Stichting NDR eervol ontslag verleend. De heer Piet (P.B.)  van Binsbergen neemt de leiding over. Er ontstaat een grotere vraag om inspraak, waar het steeds aan heeft ontbroken. Op 18 maart 1961 verlaat Pasman na een zeer drukke afscheidsreceptie in hotel De Wittebrug te Scheveningen de NDR. Na het ontslag is hij van 1961 tot 1 oktober 1968 voorzitter van de Stichting Totalisator Nederland.
Hij richt op 18 januari 1969 de Stichting Pasman op en brengt hierin zijn gehele vermogen onder.

Op de website van de Stichting (www.pasmanstichting.nl) staat o.a.:
Zijn zakelijke successen, belangrijke functies en contacten hebben nimmer zijn eenvoudige manier van leven en omgang met mensen beïnvloed. Zijn devies was:

“Doe wel en zie niet om”

Met al zijn realisme bleef hij een warmvoelend mens, die vaak anoniem goed deed. Het oprichten van zijn Stichting waarin hij zijn gehele vermogen onderbracht - met als doelstelling het lenigen van geestelijk en lichamelijke nood - is daar het beste bewijs van.
Vanwege zijn grote verdiensten werden hem het officierskruis van de Huisorde van Oranje en het officierskruis In de Orde van Oranje Nassau verleend.

Op zondag 15 juni 1980 is te Wassenaar de heer Pasman na een langdurig ziekbed op 84-jarige leeftijd overleden.

PROFIEL VAN JAN PASMAN:
- Legt zich na zijn werkzaamheden in de fabriek (NV Pasman Exportslachterijen en Fabrieken) in 1931 toe op exploitatie onroerend goed
- Koopt in 1936 villa Beaulieu te Wassenaar met ruim 33 ha grond en opstallen, waaronder 2 kerkewoningen
- Is directeur van de Nederlandse Handelsmaatschappijen BEKO III
- Renman; is een liefhebber van renpaarden en heeft er meerdere in zijn bezit gehad; is ook als amateur-jockey actief geweest; reneigenaar (kleuren: groen en geel gestreept)
- Pasman is een krachtige persoonlijkheid met een onverzettelijke wil; men verwijt hem soms ondemocratisch handelen
- Man mét bestuurservaring én kennis van zaken; sterke leider; zuinig man
- Wilskrachtig, soms hard en vaak moeilijk van zijn standpunt af te brengen; neemt geen blad voor zijn mond
- Is Officier in de Orde van Oranje Nassau, Officier in de Huisorde van Oranje en ontvangt de legpenning van het ministerie van Landbouw en Visserij.


Bronnen:
- Het boek "Dravend door de Tijd, geschiedenis van de Nederlandse draverfokkerij" geschreven door Minkema, Frerichs en Jager
- Artikelen in Sport en Fokkerij van oktober 1955 en maart 1961
- Artikel in Paardensport in Ren en Draf van juni 1980
- de Pasman Stichting (website)
- gesprekken met buurvrouw, kennissen van Pasman en Folkert van der Veen op 12 november 2011.

foto's van Jan Pasman en zijn paarden

Boven: Sombreffe (J. Pex) wint de Mijl van Duindigt 1944,
voor Le Béguin (G. v Yperen).

Boven: Sombreffe (J. Pex) wint de Haagse Ooievaar 1944
2e Tomi (R. Richard), 3e Rincee, 4e Magnor.

it

Boven: Uitreiking van een ereprijs door NDR voorzitter
J.H.W. Pasman in het bijzijn van o.a. Prins Bernhard en
de prinsesjes Beatrix en Irene. Duindigt 1952.

Boven: Op de Utrechtse baan Mereveld werd in 1955 voor de eerste keer
om de Gouden Zweep gestreden. Hier staat Prins Bernhard klaar
voor de huldiging, omringd door v.l.n.r. Merevelds voorzitter
Van Reeuwijk, NDR-voorzitter Pasman en PR-chef Cees Berg (rechts).

Boven: De heer Pasman (vooraan) en enkele leden van het
Koninklijk huis, waarbij Prinses Beatrix en Prins Berhard.
Zij zijn in 1958 naar Duindigt gekomen om de draverij om
de Gouden Zweep te bezoeken.

Boven: Jan Pasman met Prins Bernhard en Prinses Beatrix
bij de uitreiking van de Gouden Zweep 1959.

Boven: H Smiling (J. Zuyderduin) won voor eigenaar H. Post
de Beker van Utrecht, uitgereikt door dhr. Jan Pasman.

Jan Pasman draagt zijn onderscheidingen.