Wedden op paarden

In het Kerstnummer van 2023 van het weekblad Draf&Rensport (nr. 51 van 21 december 2023) stond onderstaand artikel, geschreven door Arie van Bellen:

Van Bookmaker naar Computer....

Schrijver dezes heeft geprobeerd om het programma Chat GPT het Kerstverhaal van dit jaar te laten schrijven. Bij het algorithme (of 'bot') ving ik bot. Een zouteloos verhaal zonder de sappige details kwam eruit. Correct, maar ook houterig en saai. Als hulpmiddel nuttig, als creatief geweten beperkt. Maar het doet wel beseffen dat allerlei processen in ons leven digitaal geworden zijn en nog meer zullen worden.

Zo ook het wedden op paarden. Terwijl de mooiste verhalen hoe wedders op allerlei manieren hun winstkansen probeerden te vergroten juist uit de tijd komen toen er nog beperkte communicatiemiddelen waren. Graag vertel ik u enkele waargebeurde anekdotes.

Het wedden op paarden is van alle tijden. Tot de Tweede wereldoorlog was dat wedden bijna overal op de wereld bij bookmakers. De grote vlucht van een "totalisator" ofwel een centraal systeem dat stap voor stap geautomatiseerd werd, vond na de Tweede Wereldoorlog plaats. Sommigen van u herinneren zich nog deze ontwikkeling: de scheurkaartjes, de langwerpige roze/gele tickets, de doorslagen van de supertrioformulieren... Met als meest florerende jaren wat betreft de populariteit van het wedden op paarden de jaren vijftig, zestig en zeventig van de twintigste eeuw. De hoogtij-jaren van de sport ook. Om een voorbeeld te noemen: de omzet op de mooiste drafbaan in de VS, Rooseveld Raceway (die niet meer bestaat) steeg tussen 1945 en 1955 van 28 naar 127 miljoen dollar.
In de periode voordat de centrale wedorganisaties ontstonden die de bekende weddenschappen zoals winnend en koppel aanboden, waren er allerlei andere wedvormen. In de VS waren tussen 1870 en 1930 de 'auction pools' het meest populair. Ieder paard in een race werd opgeboden totdat 1 speler (of groep) het hoogste bod had. Dat gebeurde één voor één met alle deelnemende paarden. De bezitter van het hoogste bod op het paard dat daadwerkelijk won, kreeg al het geld van alle biedingen. Een totaal verdwenen maar spannend wedspel!

Overigens was het gebrek aan techniek niet de belangrijkste versneller van of de rem op het wedden. De overheid heeft in bijna alle landen altijd geworsteld met het legaliseren van het wedden op paarden. In Nederland is er ook jojobeleid geweest en is de uiteindelijke stemming in 1960 over (weer) legaal wedden op paarden met 1 stem verschil goedgekeurd in de Tweede Kamer. De conservatieve en gelovige politieke stromingen hebben zich lange tijd verzet. In 1959 is de wet die wedden op paarden in Pennsylvania USA (de staat van o.a. de Hanover Shoe Farm) mogelijk maakte ook met 1 stem verschil aangenomen, alleen omdat er een Democratische gouverneur zat. De Republikeinen waren altijd mordicus tegen. Vaak met als argument de goddeloze en bandeloze elementen van 'gokken' en het vermoeden van allerlei erbij aanhakende criminaliteit.

De bookmakers
Eeuwen lang was de bookmaker de persoon waar je je weddenschap afsloot. Kleurrijk, gerespecteerd, risicovol... soms `louche'. En later illegaal op veel plaatsen, en door de computer en de overheidswens van controle zo goed als uitgestorven. Vele waargebeurde verhalen doen de ronde. Want de driehoek speler - bookmaker - officials was een hele spannende. Bookmaker en eigenaar George Hogman heeft in 1862 een bijzondere truc toegepast.. Het was de laatste meeting van het seizoen te Shrewsbury. Er waren jockeys die geen piek verdiend hadden en wel in waren voor een avontuur in de koers met 4 starters. De heren jockeys heetten Captain Little, Captain Townley, George Eade en George Angell. Hogman kocht ze allemaal om teneinde de koers in elkaar te zetten. Op het allerlaatst echter werd een late-entry toegevoegd, de non-valeur hengst Tom Sayers, die hoopte het 5e geld te kunnen pakken. Het betrof een hordenren. Hogman realiseerde zich dat het te laat was om de connecties van het paard Tom Sayer erbij te betrekken en gaf 'zijn' jockeys de opdracht dat dit paard.... moest winnen. Het schouwspel was lachwekkend. Tom Sayer kroop over de baan en de anderen moesten de gekste capriolen uithalen om hem niet voorbij te gaan. Tom won met 1/4 lengte. Normaal zou hij 100 meter achter het veld zijn binnengekomen. George Hogman had nogal wat collega-book makers te pakken genomen en kon 2.500 Guinees verdelen onder alle betrokkenen. Hij werd wel gepakt want de stewards hadden alles gezien en hebben hem geschorst als bookmaker en eigenaar. Vanaf dat moment noemde niemand hem meer George maar "Tom"!

Boven: Een Engelse prent van bookmakers met hun notitieboekjes,
in gesprek met eigenaren en jockeys. Heel normaal in die tijd.
Titel van deze prent: "Betting on the favorite", gedrukt in 1870.

Boven: De bekende Haagse moppentapper Harry Engels
had in de eerste decennia van de 21-ste eeuw in België
nog een officiële bookmakervergunning.

Winkfields Pride
Wedders hebben in die kleurrijke tijden van alles gedaan om de bookmakers te pakken te nemen, net als omgekeerd trouwens. Er zijn prachtige voorbeelden. Ik heb er vele kunnen vinden want de Engelsen documenteren alles rond hun `King of Sports' uitvoerig. Als de grootse klapper wordt het geval `Winkfields Pride' genoemd. Deze Ierse driejarige stond ingeschreven voor de Cambridgeshire van 1896. Hij had niets gepresteerd en moest maar liefst 6.10 stone gewicht dragen. Hij was van de bekende eigenaar J.C. Sullivan en werd getraind door W.T. Robinson in Foxhill. De stal stond bekend als eentje die graag de bookmakers te grazen nam, dus bij het minste of geringste gerucht dat een paard van de stal beter zou kunnen zijn dan zijn recente prestaties, dook de cote naar beneden. Maar over Winkfields Pride hielden alle connecties hun kaken stijf op elkaar en dus dacht iedereen dat hij slecht trainde, geen talent had en de eigenaar het alleen maar aardig vond aan de Klassieker mee te mogen doen. Drie dagen voor de race werd het paard als volstrekt kansloos in de gerenommeerde krant de 'Evening Standard' aan 'om en nabij 200-1' genoemd en 'waarschijnlijk geschrapt'. Hierdoor namen veel 'bookies' het in ieders ogen kansloze paard aan voor die 200-1, terwijl ze onvoldoende door hadden dat voor vrij lage bedragen juist dat paard werd gespeeld op allerlei verschillende plaatsen verspreid over heel Engeland. Zo'n beetje de dag voor de race begon het toch op te vallen en raakten de bookmakers in paniek. Ze probeerden hun mogelijke risico af te dekken door bij andere bookmakers weddenschappen door te zetten. Gevolg was dat het paard in twee dagen tijd zakte van 200-1 naar 5-1! Winkfields Pride was uiteindelijk favoriet, liep weg bij het veld van 20 paarden en won ingehouden met drie lengten. De schade voor de bookmakers werd op anderhalf miljoen geschat. In 1896!

Boven: De prachtige renbaan van Woestduin bij Heemstede
in 1910. Links staan de bookmakers met hun plankjes, verderop de
totalisatorkiosk. Beide wedmogelijkheden konden toen naast elkaar
bestaan. Het verschil? Bij de bookmaker wed je tegen de vaste cote
van dat moment en bij de totalisator wordt de cote na de race
uitgerekend. Dit ging goed tot de Tweede Kamer in 1911 het
totalisatorverbod afkondigde en het koersen op zondag verbood.
Woestduin moest worden gesloten en de bookmakers
gingen in de illegaliteit door. Dat duurde tot 1949!!
En het gaf onze sport een slechte naam....

Nederland
In eigen land is natuurlijk ook van alles gebeurd. Er zijn vele smakelijke verhalen in omloop, met een hoog `Pietje-Bel' gehalte, met name in de jaren vijftig en zestig. Geverfde paarden, uit het zadel springende jockeys en de kat-en-muis spelletjes met de AIVD toen de bookmakers illegaal waren geworden. Een mooi waargebeurd verhaal speelde zich af in een café in Den Haag. Tijdens de koersen op zondag te Hilversum zaten Haagse eigenaren, bookmakers en andere Duindigt-adepten altijd te kaarten in Den Haag. Er waren geen communicatiemiddelen en de uitslagen kwamen pas vlak voor het hele uur op de radio. De aanwezigen spitten het paardenblad door en speelden voor grof geld bij de aanwezige bookmaker, die lekker zat te kaarten. Er werd ook gewed op koersen die (net) gelopen waren. Die bookmaker heeft enorme bedragen verloren, want een ketting rokende kaarter (een bekende eigenaar) die veel inzette vroeg steeds aan een aanwezige staljongen of ie een pakje sigaretten ging halen. Nog niet zo lang geleden vertelde een direct betrokkene dat de staljongen bij de sigarenboer telefoneerde met een maat te Hilversum (die direct na een koers al in de telefooncel klaarstond). Door het merk sigaretten, dat hij bracht naar de speler in het café, kon hij aanduiden welk paard net gewonnen had. Zijn maat de kettingroker zette vervolgens `een paar ruggen' tegen een vaste cote in bij de arme argeloze bookmaker. Caballero was de 1, Stuyvesant de 2, Camel de 3, Belinda de 4 etc. Waar gebeurd!

Boven: Bericht uit De Telegraaf in 1923.

Minimale uitkering
De speler heeft het natuurlijk niet alleen op de bookmaker gemunt in zijn jacht op winst. Ook de totalisator is soms kwetsbaar. Er zijn voorbeelden van fraude met het systeem, ook (lang geleden) in Nederland. Maar weet u nog dat je minimaal 1.10 kreeg voor je gulden bij een winnende weddenschap? Dat was in de tijd van Speedy Volita, die altijd won! Dat heeft de toto tonnen gekost doordat sommige mensen voor 10-duizenden guldens Speedy Volita speelden. Dat is legaal en dan komt de totalisator met een groot tekort te zitten.

Wedden, winstbejag maar ook avontuur en schelmenstreken. Ook dat is allemaal onderdeel van de historie van de sport. Ik mis ze toch echt nog, de kleurrijke bookmakers. Vaak waren het ook liefhebbers en eigenaren. En met een enorme bijdrage aan de toto-omzet omdat ze zich vaak op de totalisator `indekten'. Vervlogen tijden. Nostalgie met een glimlach.

(einde artikel Arie van Bellen)

Boven: Speedy Volita (Gerard Gommans) zegeviert met overmacht
in de Strasbourg-prijs d.d. 19-5-1977, voor Kolibri, Ido Hanover,
Jaspis du Bois en de rest (zie de finishfoto). Zij won totaal 118
keer in 183 starts en zorgde ervoor dat de minimale uitkering
van de weddenschappen aan gelijk geld kwam
i.p.v. 1,10 voor 1.00.

Nog een anekdote, opgeschreven door Henri van Voorn in zijn artikel over onvergetelijke paardennamen:
Jachtfazant S
Van Jachtfazant S herinner ik me dat zijn eigenaar ooit wanhopig in Emmeloord op zoek was naar een bookmaker. De covercal was officieel afgeschaft, maar illegaal kon je tegen een vaste cote van 5 tegen 1 nog wel wedden dat een paard als tweede zou aankomen. Bonne de Jong, trainer en rijder van Jachtfazant S, was zo'n beetje de ongekroonde koning van de covercal. Juist die dag in Emmeloord waren de bookmakers tijdig weggedoken.

Nog een anekdote, opgeschreven door Hans Huiberts:
De in mijn jeugd al stokoude dravertrainer Roel van Wieringen vertelde graag en met veel gevoel voor humor over zijn avonturen van vroeger. Zo ook het volgende verhaal:

Roel's beste paard was Xerxes, een hengst geboren in 1930 met een record van 1.26,2. "Van dat paard heb ik 8 jaar geëten" zei Roel altijd. Dat was dus vóór de oorlog, in het zogenaamde totoloze tijdperk. De toto was verboden en de sport leefde bij de gratie van de bookmakers en de onderlinge weddenschappen. Bookmakers kochten pikeurs om, pikeurs maakten onderling afspraken, werden expres tweede, enz.
Zo vertelde Roel eens: "Op een keer was ik dood voor 200 gulden. Maar die anderen wilden niet rijden en voordat ik er erg in had lag ik op kop. Wat moest ik doen? Ik kon hem toch niet gaan inhouden? Er moesten drie rondjes worden gereden en na twee rondjes heb ik toen mijn zweep omhoog gestoken en deed alsof ik gewonnen had en ik stopte. Hahaha..... Iedereen schreeuwde, dat ik door moest rijden, maar toen was het natuurlijk al te laat. Na de koers ging ik met een paar bookmakers, die goed verdiend hadden, naar Koekenbier (een café in Alkmaar) en er kwam taart op tafel, en jenever en cognac. En ik zeg tegen mijn eerste borreltje: Zoek maar een goed plekkie, want het wordt druk vanmiddag. Hahaha ..."

Moraal van dit verhaal: Je kunt het wedden verbieden, maar dan gaat het gewoon door in de illegaliteit (net als met sterke drank, drugs, porno, etc.)
Reguleren is beter en dat gebeurt tegenwoordig. Bookmaken is in ons land verboden, net als in de meeste andere landen. Match-fixing ook. Een paard moet zo hoog mogelijk eindigen. Er staan zware straffen op overtredingen van de regels en er wordt goed gecontroleerd.

Boven: Lady Gregor wint op haar thuisbaan Alkmaar met haar
trainer Roel van Wieringen d.d. 10 april 1949.
Dit was niet het paard van de anekdote!